The past few weeks we are back working from our hometown Amsterdam.

With the very intense period in Lima in the back of our head, we try to continue our practise in the land of milk and honey. We have been writing some articles about our experiences from peruvian field trip for various magazines and blogs, soon to be published. Coming back home took more time to adjust than arriving in the new. This weekend there are two activities we are participating in. They both deal with the connection place and social composition.

Saturday 22^nd june, 

Research in Leidsche Rijn http://www.cascoprojects.org/?show=&entryid=529

First a manifestation in Utrecht organised by Casco. We were invited to be part of the exhibition Entanglement~ Urban trajectories to make a research project on one of the biggest planned suburbs in Holland called Leidsche Rijn. Leidsche Rijn is a remote area located in the centre of the country close to the city of Utrecht. Started in 1997 the location was wiped clean (clean slate) and the aim of the governement is in the year 2025 to have 80.000 people living there. Leidsche Rijn is size and scale the most ambitious of all newly planned subburbs in Holland. Today we (burospelen) investigate the notion of the public domain in this totally planned reality. This weekend we will talk about our first steps.

Sunday 23^rd of june,  during the day of architecture. http://www.casla.nl/activiteiten/evenementen/457-dag-van-de-architectuur-2013-in-het-hart-van-almere

Second activity is in Almere, the main new town in Holland started in the late seventies. It is man- made land retrieved from the ocean and currently there are 180.000 inhabitants.

Invited by the local centre of architecture Casla we have developed is a inspirational lecture about adventureous living, working title was Nomadic living in the new town. The aim is to seperate real- estate from the verb to live. We want to adress a world without bricks. We will present our concept and host a public debate on the topic.

Police retreats! Great!

Not the only ones caring for public space and rejecting the dominance of commercial use. The people have a right to be the planner too! 

http://www.ctvnews.ca/world/turkish-police-retreat-from-istanbul-square-anti-gov-t-protesters-stream-in-1.1306476

Hollandse mensen:

http://www.nrc.nl/nieuws/2013/06/01/waarom-het-taksimplein-in-istanbul-zo-belangrijk-is-voor-turken/

'Moreover, Holland is a democracy with a great tradition in planning', I say smugly to the Limanese public servant. 'No chaos, just carefully considered decisions about just as carefully designed plans! '

'and I challenge you to fill this 27 meters wide space with cyclist and shoppers” Speaking is alderman Kees Diepenveen, from Amsterdam North.. He passionately defends the plan for a shopping mall on the Mosveld by developer Multi Development.
The council committee looks glassy. It's after midnight. Parking policy and the construction of a road have already led to hours of debate. The committee members are tired. The mall is a long-cherished wish. The Mosveld now is shabby and bleak. Decay is a much used term. Previous plans have been suspended, Multi Development was non active pending an investigation for real estate fraude. It has reached an agreement and has paid a sum of money in order not to be prosecuted. Meanwhile, the real estate bubble burst. Their ambitious design has shrunk to a cheap and opportunistic version. Fewer apartments, no social housing, more retail space, less public space. Parking deck for shoppers. The plan will change the public space to a generic shoppingstreet. The market will have to move to another, less favorable, location. Anxious merchants use their democratic right to protest and speak in turn. 'Please make returning possible. Otherwise we are going broke. "
Two committee members object to the plan. Is it not a better idea to allow enough room for the market? Stores could be slightly smaller. And it is above board that the developer demands free parking is to be abolished in the surrounding area to make his parking deck profitable?
The alderman looks flushed. "But this is an intelligent building. Clever! Everything is in the right place. Not a frivolous folly, we have made this together. Developer and municipality. As it should be. " He looks around "Should I teach you economy? The higher parking rate is a prerequisite for the operation of the parking deck and therefore for the complete plan '. The alderman is a member of the Green Left party.
Apparently it bothers neither alderman nor committee that a real estate developer dictates the municipality. Clearly it doesn't matter at all that the economic forecasts for the mall are dubious, the consequences for the market vendors are negative , the design is mediocre. That residents of the neighborhood were never involved, although participation is a key issue of this council. The loss of a prominent public space is unimportant. A developer wants to build ...
Are we really back in Holland? “A democracy with a tradition of careful planning!”. In retrospect I offer my apologies! 

the ambitious 2012 version

and the cheaper 2013 version

Bovendien is Nederland een democratie met een grote traditie in plannen zeg ik, betekenisvol knikkend naar mijn Limanese gesprekspartner. Geen chaotische toestanden, zorgvuldig afgewogen beslissingen over even zorgvuldig gemaakte plannen!

“en ik daag u uit deze 27 meter brede ruimte te vullen met fietsers en winkelende mensen” Aan het woord is wethouder Kees Diepenveen, uit Amsterdam Noord. Hij spreekt met vuur over het plan van Multivastgoed voor een wijkwinkelcentrum voor het Mosveld. De raadscommissie kijkt glazig. Het is al na twaalven. Parkeerbeleid en de aanleg van een weg hebben eerder al tot uren debat geleid. De commissie leden zijn moe. Het winkelcentrum is een lang gekoesterde wens. Het Mosveld is nu armoedig en sfeerloos. Eerdere plannen zijn opgeschort omdat ontwikkelaar Multivastgoed een jaar op non actief is gesteld wegens onderzoek naar vastgoedfraude. Ondertussen is de vastgoed bubbel gebarsten. Het ambitieuze ontwerp is gekrompen tot een schrale en opportunistische versie. Minder woningen, geen sociale huur meer, meer winkeloppervlak, minder publieke ruimte. Parkeerdek voor winkelend publiek. Het plan zal publieke ruimte veranderen in een generieke winkelstraat. De markt zal moeten verhuizen naar een andere, minder gunstige, locatie. De bezorgde koopmannen maken vanavond van hun democratisch recht op protest gebruik en spreken in. 'Maak terugkeer mogelijk. We gaan anders kapot.'

Twee commissieleden maken bezwaar. Is het niet een beter idee de winkels iets minder diep te maken zodat er genoeg ruimte overblijft voor de markt? En is het wel kies dat de ontwikkelaar eist dat het gratis parkeren wordt afgeschaft in de omliggende buurt om zijn parkeerdek renderend te maken?

De wethouder is nu rood aangelopen. “maar het is een intelligent bouwwerk. Uitgekiend, en alles staat op de juiste plaats. Niet lichtzinnig, we hebben dit samen gemaakt. Zoals het hoort”. Hij kijkt dreigend om zich heen “dat er garanties worden geeist over het parkeertarief.. Moet ik u economie les geven. Dit is een voorwaarde voor de exploitatie van het parkeerdek en dus voor het plan'. De wethouder is van Groen Links.

Het deert blijkbaar noch wethouder, noch commissie dat een ontwikkelaar de gemeente dicteert. Het hindert nauwelijks dat de economische prognoses voor het winkelcentrum dubieus zijn, de consequenties voor de marktkooplui negatief, het ontwerp middelmatig. Dat bewoners uit de wijk nooit betrokken zijn. Het verlies van een markante publiek ruimte is onbelangrijk. Allemaal wisselgeld, als een ontwikkelaar wil bouwen...

Zijn we werkelijk terug? Een Democratie met een traditie van zorgvuldig plannen. Met terugwerkende kracht biedt ik mijn excuses aan!

A terrible incident

 Although it is still daylight I lock the door of the car. This is a bad street. The others don't. I feel foolish. Not a minute later it happens. Unexpected but recognizable and very emotional. Two man run into the street. They pull open the door of a taxi. A woman falls out, they pull at her bag. De woman keeps hanging on to the bag, they drag her into the street, finally she lets go. The men, stocky build, normal length, healthy appearance, one wearing a bright green jacket, the other a black one, flee with the bag into the adjoining street. There it's being taken over by two other men. The woman, young, slim, well dressed, is left on the asphalt. She lost her shoes. She doesn't move. The taxi has stopped. The older driver gets out. Going after the thieves is impossible, de street is closed of with a fence. For safety.

All this doesn't take any more than 20 seconds. Cars don't stop. Neither do we. We didn't take any pictures. We're all silent. The violence of the robbery, the professionalism, it's scary. It is an attack you cannot protect yourself against. The poor women. So this is Lima as well. We change our image on the spot.  

Een verschrikkelijk gebeuren

 Hoewel het nog licht is doe ik de deur van de auto op het kinderslot. Deze straat is slecht. De anderen doen het niet. Ik voel me een aansteller. Een minuut later gebeurt het. Onverwacht, herkenbaar en emotioneel aangrijpend. Twee mannen rennen de straat op. Rukken de deur van een taxi open. Een vrouw valt naar buiten, ze trekken aan haar tas. De vrouw blijft de tas vasthouden, wordt meegesleurd, laat de tas uiteindelijk los. De mannen, stevig postuur, normale lengte, gezond uiterlijk, één draagt een groene jas, de ander een zwarte jas, rennen een zijstraat in. De tas wordt overgenomen door twee andere mannen. De vrouw, jong, slank, keurig gekleed, blijft versuft liggen. Haar schoenen liggen naast haar. De taxi is gestopt. De oudere chauffeur stapt uit. Achtervolgen is onmogelijk, de zijstraat is afgesloten met een hek. Voor de veiligheid.

Dit alles duurt niet langer dan 20 seconden. Auto's stoppen niet. Wij ook niet. We hebben geen foto gemaakt. We zijn allemaal stil. Het geweld waarmee de roof gebeurt en het professionele ervan is schokkend. Het is een aanval waartegen je je niet tegen kunt beschermen. Die arme vrouw. Dus dit is ook Lima. We stellen het beeld ter plekke bij.  

Philippides ran from Marathon to Athens to bring the message of the Greek victory to his superiors. His last words were: enjoy thee. Reistratus was the tyrant of Athens. That was how the boss of the polis was called. His and his sons ruling gave the title Tyrant its bad connotation. His governance stimulated the movement of the anti tyrants, fans of the new concept 'democracy'. Philipides and Reistratus show archetypal attitudes towards society.“

We sit at the table with Henry Ledgard, artist/ historian and thinker. “Thinker Peruvian style'', he smiles modestly. Henry paints and makes connections. Today the topic is the bomb in Boston. He points at the paper. “Look at the date of the attack: 15th of April. This is the date that president Abraham Lincoln died of the injuries of the attempt on his life. The attack is a few days after the submission of the southern general Robert Lee to Ulysses Grant. This made abolishing of slavery a fact. The attacker wanted the death of Abraham Lincoln to inspire the confederation to keep on fighting.

Henry does want a cup of coffee. He continues. “...when you talk about archetypes Lincoln is the opposite of Reistratus. He is like Philippides, the runner that gave his life. The recent bomb at the finish of the marathon runners makes you think. Is it an attack on a mentality? Are these tyrants that want the power back.... Or is it a mistake.”He sighs and flips through the newspaper. “wait, there's another interesting article”. Quickly I put down: marathon, Lincoln. We love Peruvian thinkers.  

Philippides rende van Marathon naar Athene om de Griekse overwinning te melden aan zijn meerderen. Zijn laatste woorden waren: Verheugt U! Reistratus was de tiran van Athene, de baas van de polis. Het beleid van hem en zijn zoons geven het begrip tiran de slechte connotatie van nu. Zijn heerschappij gaf de aanzet tot de anti tirannen, aanhangers van het nieuwe begrip 'democratie'. Philippides en Reistratus tonen archetypische houdingen ten opzichte van de samenleving. We zitten aan tafel met Henry Ledgard, kunstenaar/historicus en denker. Op zijn Peruviaans dan, glimlacht hij bescheiden. Henri schildert en legt verbanden. Vandaag gaat het over de aanslag in Boston. Hij wijst op de krant: “Kijk naar de datum van de aanslag, 15 april . Dat is de datum waarop Abraham Lincoln overleed aan de gevolgen van een aanslag. De aanslag is een aantal dagen na de overgave van zuidelijke generaal Robert E.Lee aan Ulysses Grant. Daarmee werd de afschaffing van de slavernij een feit. De dader hoopte met de dood van Lincoln de zuiderlingen een hart onder de riem te steken. Henri wil inderdaad een kop koffie. Hij vervolgt.

“Wanneer je het over archeypes hebt is Lincoln het tegenovergestelde van Reistratus. Hij is Philippides, de renner die zijn leven gaf. De bom bij de marathon renners geeft dus te denken. Is het een aanslag op een mentaliteit? Zijn het de tirannen die de macht terug willen..... Of is het een vergissing.. “ Hij zucht en bladert verder in de krant. “wacht even, er is nog een interessant artikel“

Snel noteer ik: marathon, Lincoln. Wij zijn dol op Peruviaanse denkers..  

In the days of the Inca the growing and cultivation of vegetables was a highly developed science. There is evidence that they had as many as thousand kinds of potatoes. At this moment a couple of hundred are still available in Peru. Here are the small papa amarillas, yellow potatoes that is used for making mash. Very tasty potato. A lot of sprouts though. We are not used to that anymore. Our potatoes are just as smooth as eggs.

In de Incadagen was het kweken en kruisen van gewassen hoog ontwikkeld. Er zijn aanwijzingen dat er een aantal duizend aardappelrassen waren. Op dit moment zijn er nog een aantal honderd verkrijgbaar in Peru. Hier zijn de kleine papa amarillas, gele aardappelen die gebruikt worden om puree te maken. Heerlijke aardappel. Wel veel pitten en ogen. Dat zijn wij niet meer gewend. Bij ons zijn aardappelen net eieren, zo glad.

r

This artist is a professional. A bandage with "blood" stains to her right leg. A stencil around the neck which states the clinical history: diabetes with high costs. And a megaphone through which her amplified screams of despair and her plea for small gifts resonate on the square. The woman looks unpleasant, but not unhealthy.
"Give me a glimmer of hope, give me charity. I am a single woman. Think of my children. Have mercy on the sick…. "
She looks fanatically helpless and determinedly miserable. She is entitled to gifts, look at that leg. Looking closer the blood stains seem to be made with chicha morena, a purple soft drink.

The people are indeed sensitive to her plea. Gifts are frequent. On Good Friday it is a small effort to give a sol. The Lord Jesus has just died for our sins.. Now that's compassion. On their turn they can give a solcita, a little sol, to a poor wretch. No one looks critically at the bandage with lemonade stains. Begging is bad enough. 

“You want a Holy Week”, the little boy looks at me. I have just bought a braided Palm Branch for 2 sol purchased with his brother. I shake my head. "Thank you boy, I have no use for it." "You must not take her picture. He points to the woman with the megaphone. "She doesn't like that" "I am not doing that” I lie, "I was taking a picture of my novio, the man in that green shirt. I smile at Bart , standing a bit further. "But why shouldn't I, she's just working?”. "That is not work Mrs. What I do," he points to the magazines. "That's work!"
. "She earns money with it, doesn't she? " He nods. His slightly older brother is listening closely . "Then it's work."  I insist. "If you do something, and you earn money with it, then you're at work." Hesitantly he shakes his head. It is a good boy. He doesn't know if he likes what I am saying.. The brother nods, eyes beaming. Yes. Work! Damn! It's work! 
I say goodbye to them and wish them a great day. They turn around. They've already spotted another potential customer.

Later I see the boys and the desperate diabetes patient talking together. She is their mother.

Deze artieste is professioneel: een zwachtel met “bloed” vlekken om het rechter been. Een stencil om de hals waarop de ziektegeschiedenis staat vermeld: diabetes met hoge kosten. En een megafoon in de hand waardoor ze stevig versterkt haar wanhoop schreeuwt en haar hoop op kleine gave uit mededogen.  De vrouw is onprettig, maar niet ongezond om te zien.

“Geef me een sprankje hoop, geef me liefdadigheid. Ik ben een vrouw alleen. Denk aan mijn kinderen. Heb medelijden met een zieke....”

Ze kijkt er fanatiek hulpeloos en vastbesloten zielig bij. Ze heeft er recht op, kijk naar dat been. De bloedvlekken zijn zo te zien van chicha morena, frisdrank.

De mensen zijn er inderdaad gevoelig voor. Op Goede Vrijdag is het een kleine moeite een sol te geven. De heer Jesus is net voor onze zonden gestorven.. Dat is pas compassie. Kunnen wij toch wel een solcita, een solletje overhebben voor een arme stakker. Niemand kijkt kritisch naar het verband met limonade vlekken. Bedelen is al erg genoeg.

 "Wilt u een Heilige Week?", de kleine jongen kijkt me vragend aan. Ik heb net bij zijn broer een gevlochten palmtak voor 2 sol gekocht. Ik schud nee. Hij verkoopt het gratis programma van de kerk. “Dank je jongen, ik kan het niet gebruiken.” “U moet geen foto van haar nemen.” Hij wijst naar de vrouw met de megafoon. “dat vind ze niet fijn”. “Doe ik niet”, lieg ik ,” ik neem een foto van mijn novio, in dat groene shirt". Ik lach naar Bart die verderop staat. Ik vraag verder “Maar waarom eigenlijk niet, ze is toch gewoon aan het werk?” “Dat is geen werk mevrouw. Wat ik doe,” hij wijst op de blaadjes. “Dat is werk!”. ”Ze verdient toch geld ermee?” Hij knikt. Zijn iets oudere broer staat er geïnteresseerd naar te luisteren. “Dan is het werk.” herhaal ik. “Als je iets doet, en je verdient er geld  mee, dan ben je aan het werk.” Hij schudt aarzelend zijn hoofd. Het is een lieve jongen. Het bevalt hem maar half.. De broer knikt stralend. Hij ziet het wel. Werk! Verdomd! Het is werk!

Ik groet ze vriendelijk en wens ze een fijne dag. Ze draaien om. Daar is de volgende mogelijke klant al.

 Later zie ik de jongens en de wanhopige diabetes patient samen praten. Het is hun moeder.

Help me, Help me, Help me, Help me. Mercy, Mercy, Mercy..

Older man with younger man draped on his shoulder. Younger man is doing: Retard, possibly a spasmodic. His cap is pulled over his eyes. His hands behind his back are clawed. Lower jaw is loose. Almost dribbling. Older man is doing: Desperate father with mentally ill son.

Come on now, give me something... They are strategically placed just where the people leave the cathedral. Here people are generous as well. With his free arm he supplely takes the coins. His eyes are eager and clever. Not sad or humble. Every five soles he empties his hand in his pocket. I quickly count at least 3 gifts per minute. He is cashing here.

 Later on the square I start doing the maths: four hours of 180 sol per hour is 720 sol. That is  a lot of money. I look around me. Why isn't this place full of beggars. Is there no free market here? Who decides if you can work here. The moment I'm thinking it I suspect the answer. Of course somebody is fixing this. We are in Lima.

Help me Help me Help me Help me, Medelijden Medelijden.

Oudere man met jongere man. Jongere man doet: zwakzinnige, misschien ook spast. Hij heeft de pet diep over de ogen getrokken de handen achter de rug zijn krachteloze klauwen. Onderkaak hangt los. Bijna kwijlen. Oudere man doet: wanhopige vader met gestoorde zoon. Kom nou toch, geef eens wat. Ze staan strategisch opgesteld op de plek waar mensen de kathedraal verlaten. Ook nu  is men vrijgevig. Handig pakt hij met de vrije arm iedere munt. Zijn ogen zijn gretig en slim, niet verdrietig of nederig. Na iedere vijfde sol wordt de hand geleegd in de broekzak.  Ik tel toch al snel minimaal 3 giften per minuut. Dit is cashen.

Later op het plein reken ik snel, minimaal vier uur maal 180, 720 sol. Dat is een hoop geld. Ik kijk om me heen. Waarom staat het niet vol met bedelaars?

Is er hier geen vrije markt werking? Wie bepaalt of je hier kan staan?

Het moment dat ik het denk weet ik het antwoord. Natuurlijk regelt iemand dit. Het is Lima.

palmtakken tegen de relieken slaan in Eglesia de La Merced

Ze zijn allemaal verschillend. Het is onvoorstelbaar. De eenvoudigste bestaan uit  alleen een gevlochten blad. De meest luxe zijn met kruisbeeld. Daarboven komen een soort engelen vleugels, rozen, abstactere vormen. Iedere verkoper heeft een eigen signatuur.

Maar het gaat niet alleen om mooi. Het gaat hier om een in potentie krachtige relikwie.

Wanneer je een palmtak hebt laat je hem zegenen. Dat kan na de mis. Maar je kunt ook de tak omhoog houden naar het altaar. Of, zoals in de veel kleinere en sfeervoller kerk, je tikt ermee tegen de relikwieën of heiligenbeelden. Een soort opladen is dat.

Bijvoorbeeld in de kerk van  La Merced. Eeen echte volkskerk. Een lange rij gelovigen maakt een rondje langs de maagden, christus in verschillende gedaantes en gaat tevreden met opgeladen palmtak naar buiten. Ondertussen gaat de mis gewoon door. De banken zijn maar ongeveer halfvol.

Nu begrijp ik ook de onvrede eerder in de kathedraal. Wij staan aan de zijkant. Grote groepen mensen drommen naar voren. Waarom? Wanneer je na veel dringen vooraan bent moet je weer terug. Hierdoor ontstaan een soort heen en terug paden van gedrang. Behulpzaam zeg ik tegen naderende mensen: hier is niets, er zijn hekken, je kunt niet gaan zitten. Maar daar gaat het niet om. De mis is niet het doel: dat is het grote Jezusbeeld.  Dat is nu onbereikbaar door de hekken. De teleurstelling is dat er geen rondje gedaan kan worden.  Je kunt nu niets met je palmtak. De reis is voor niks.

"vedettes" at the match

 In the 87th minute it finally happens: 1-0! Goal in the rebound by Farfán (former PSV Eindhoven). Everyone jumps up and applauds exactly the same way the Dutch do.

It is a miracle, a miracle! Since 1982, Peru didn't go to the World Cup. Now they still might.. The next game I most definitely must come. For luck!

Later on the streets and in the bar there is no public display of joy. Actually, nobody talks about it anymore. As with the revocatoria. Must be fast metabolism.

PS1: I do not jump up simultaneously. While I join in easily in polonaises. Nationality does exist?

PS2: "No connection between midfield and forwards!" I state. Alvaro "Agree!" He is a passionate amateur footballer and has lived four years in Germany. "I played football there too. Playing was easier. You had a clear task and you kept to it. Everybody did. I wasa much better player there. I was more relaxed. I also made individual actions. An adventurous defender, the German coach called me. Because of those actions. I could do that because I was used solving everrything myself. In Peru there is very little team spirit. You play for your own honor. The feeling that together you're a collective body I know from Germany. Not here. While there I was a stranger." He sighs.

"The funny thing is that I can not explain it either. That it's nice to work together and that you all benefit. "I nod in agreement. You can't explain things like that. You have to experience them. We now sigh simultaneously.

peru team does Harlem Shake

In de 87ste minuut gebeurt het dan toch: 1-0! Frommelgoal door Farfán (ex-PSV Eindhoven). Iedereen springt op en juicht precies hetzelfde als in NL.

Een wonder, een wonder! Sinds 1982 niet naar het WK.  Nu misschien toch wel..  De volgende wedstrijd moet ik zeker komen, het brengt geluk!

Later op straat en in de bar is er geen openlijk vertoon van vreugde.Eigenlijk heeft ook niemand het er meer over. Net als met het revocatoria. Snelle verbranding zeker.

 PS1: Ik spring niet op bij de goal. Terwijl ik wel gemakkelijk meedoe in polonaises. Nationaliteit bestaat?

 PS2: “Geen aansluiting tussen middenveld en spits!” roep ik. Mijn gesprekspartner knikt. “Eens!” Hij is een fanatiek amateurvoetballer en heeft vier jaar in Duitsland gewoond. ”Ik voetbalde daar ook. Het spelen was eenvoudiger. Je had een duidelijke taak en je hield je daaraan. Iedereen deed dat. Ik was daar een veel betere speler. Ik kon meer ontspannen. Af en toe een actie maken. Een avontuurlijke verdediger, zo noemde de Duitse trainer me. Vanwege die acties. Dat kon ik omdat ik hier gewend was het alleen op te lossen. Want hier is geen team spirit. Je speelt voor je eigen eer. Het gevoel dat je samen een collectief lichaam bent ken ik uit Duitsland. Niet van hier. Terwijl, ik was daar een vreemdeling.” Hij zucht.

“Het gekke is dat ik het hier ook niet kan uitleggen. Dat het fijn is samen te werken en dat je er beter van wordt.” Ik knik instemmend. Die dingen kun je niet uitleggen. Dat moet je ervaren. We zuchten nu tegelijkertijd.  

"Lucho" Luis Castañeda

De verkiezingen in Lima zijn net achter de rug. Het stof is nog aan het neer dwarrelen en de gevolgen zijn nog niet echt te overzien. Op basis van een democratisch instrument uit 2004 genaamd Revocatoria (het idee is dat door deze corruptie wet, je het bestuur kan terugfluiten bij misstanden) werd iets in werking gesteld wat de hele democratie feitelijk ontwricht. Gelukkig waren de huidige burgemeester Susana Villaran en haar NO champagne effectief, het scheelde niet veel maar ze heeft het wel overleeft!

Het Si kamp is  fascinerend  gedurende de hele maandenlange campagne. Het zijn figuren die elkaar voortdurend afwisselen in de media. Er zijn schandalen over seksistische uitspraken over vrouwen: ‘Vrouwen zeggen eerst nee, maar dan altijd ja…’. Homohaat en racisme ,het komt allemaal uit de hoek van de SI. De promotor van SI, Marco Tullio is een zelf uitgeroepen ‘legal expert’. Want hij heeft geen papieren als advocaat. Een woordvoerster voor de SI, Particia Juárez, haalt in de media de kolen uit het vuur, maar stemt NO:  Haar man werkt als raadslid in de regering Villarán. Ze wil hem steunen. 

De campagne wordt zogenaamd gevoerd door”verontruste burgers”.  De mensen van de  SI zijn weliswaar geen politici maar lijken toch verdacht veel op handlangers van andere krachten.  Er is een plan en niemand krijgt er echt grip op. Er zijn geen bewijzen wie deze grote SI champagne financierde. De bewijzen die worden geleverd blijken vervalst. Zelfs doden steunen de campagne met geld. Wie is dan die man/vrouw achter de schermen?

Vlak voor de verkiezingen is er een publiek debat op de nationale televisie. Het debat gaat over de motieven van beide kanten. Tijdens de live uitzendingen blijtk dat er niemand namens SI deel gaat nemen: de originele lijst met sprekers voor de Si blijkt op het laatste moment veranderd. Dat is in strijd met de afspraken. De nieuwe lijst met sprekers wordt afgekeurd. Aan het protokol wordt verder strikt gehouden. De nu afwezige originele sprekers krijgen wel de afgesproken spreektijd.  De camera’s filmen een lege stoel. De leegte wordt zo dramatisch in beeld gebracht.

Het wordt steeds gekker naarmate 17 maart dichterbij komt

Uiteindelijk komen er vlak voor deze verkiezingen 'tapes' in de media, waarop een gesprek te horen is.  Het gesprek ontmaskert Luis Castañeda, de burgemeester voor Susana, als de grote man achter de Si campagne die alles in het geheim financierde en aanstuurde. Iets wat tot die tijd fel ontkend werd, maar wel het onderwerp van uitgebreide speculaties was. Zijn zoon (Ook Luis) is politiek actief in het kabinet van Susana. Die is inmiddels door veel tegenstemmen weggehoond van zijn positie.

Het zijn de eerste verkiezingen die we meemaakten op het Zuid Amerikaanse continent. Er was geen accurate informatievoorziening, nooit ging het om de inhoud. Op de dag van de verkiezingen liepen ook de procedures verkeerd. Het was een grote mist en gelukkig kwam het goede toch weer bovendrijven. 

For months, the revocatoria was the most important item on TV and in the newspapers. Now, two days after the outcome, all flyers, banners, posters and murals have disappeared. Also in the media the subject disappeared. We are surprised. From crying very loudly to playing quietly. It almost makes you wonder.....

Maandenlang het belangrijkste item op tv en in de kranten. Nu, 2 dagen na de uitslag, zijn alle flyers, spandoeken, posters en schilderingen verdwenen. Ook in de media is het onderwerp verdwenen. Wij zijn verrast. Van heel hard huilen naar rustig spelen. Je zou er bijna iets van denken.

Former Mayor and instigator of the Recall goes to vote in a media frenzy. He is nicknamed 'el mudo", the mute, because he never says anything relevant. Very sly and corrupt man.

The population of Lima has said No against the revocatoria (recall) with a slight difference. Leftist Mayor Susana Villarán can stay. 52% find her reliable and does not find it necessary that she leaves. Her party has sufferd a major defeat. Almost all council members are voted out. In November therefore a new election will be held and the rejected councilors will be replaced. The mayor says now says that "a broad-based government will be formed." In other words, the support she has received from other parties in the the revocatoria is now repaid in power. The future will tell what will become of the ambitious plans that this government has started.

De bevolking van Lima heeft met een klein verschil Nee gezegd tegen het revocatoria. Linkse Burgemeester Susana Villarán mag aanblijven. 52% vindt haar betrouwbaar en vindt het niet nodig dat ze vertrekt. Haar partij heeft echter een grote nederlaag geleden. Bijna alle raadsleden zijn weggestemd. In november volgt daarom een nieuwe verkiezing waar de weggestemde raadsleden zullen worden vervangen. Burgemeester zegt nu voortdurend dat “een regering met brede basis zal worden gevormd”. Met andere woorden, de steun die zij heeft gekregen van andere partijen bij het revocatoria wordt nu in macht terugbetaald. De toekomst zal leren wat er van de ambitieuze plannen overblijft waarmee deze regering begonnen is.

Comas, wijk Collique, zone 7 en 8,  excursie

Comas ligt in het noorden van Lima. Het bestaat voor de helft uit geplande ontwikkeling rondom de avenida Tupac Amaru, voor de helft uit nieuwe nederzettingen. Comas groeit nu tegen de bergen op. Iedere dag komen er settlers bij.

Onze gidsen zijn Douglas en Paula, architecten. Zij hebben in opdracht van de gemeente Lima een survey gedaan van een spontane uitbreiding in dit gebied, Collique, zones 7 en 8. Dit zijn de uiterste uitlopers de bergen in. De survey brengt in kaart welke huizen er zijn, welke er bij zijn gekomen, hoe de straten en verbindingen zijn, wat de risico's zijn voor verzakking en bij aardbevingen. Waar en of er publieke ruimte is. Maar ook een schatting van het aantal inwoners, de samenstelling van de bevolking, hun wensen en angsten.

Deze gegevens zijn niet bekend bij de centrale overheid. Het fenomeen spontane ontwikkeling mag dan al tientallen jaren bestaan, toch is er weinig animo de consequenties ervan als realiteit te aanvaarden. Het hangt allemaal tussen gedogen en wegkijken in. Dat nu eenpoging wordt ondernomen de werkelijkheid in kaart te brengen is een kleine revolutie. Initiatief komt van een jonge ambitieuze afdeling planning. Dat is ook de achilleshiel. Veel initiatief en weinig budget en ervaring. Welke vragen formuleren? Aan wie moet je ze stellen? Hoe informatie te rubriceren?   Het moet allemaal al doende uitgevonden worden. De beoogde doelgroep, bewoners van de invasiones zijn wantrouwig en huiverig informatie te delen met een overheid die hen weinig positiefs geboden heeft. Bovendien verandert de situatie voortdurend. Dagelijks komen er invasiones bij. Verwisselen landjes van eigenaar en huizen van bewoners.

Tegelijkertijd kun je het proces van verstedelijken in een aantal fases opdelen.

Fase 1 is het verkrijgen van de titel van een stuk grond en het bouwen van het stenen huis. Zoiets begint met illegaal iets neerzetten van simpel materiaal. De grond claimen. Wachten. Sparen voor betere materialen.

Fase 2  Dit is de mooiste fase van de vooruitgang: huizen zijn tweehoog, er zijn voldoende mensen voor de winkels en voorzieningen, nog geen grote bevolkingsdruk. Jaren vijftig opbouw.

De straat naar onze eindbestemming, Calle el Paraiso is een lust voor het oog. Het trilt van de potentie. Pas onlangs is hier de weg verhard. Alles is te koop, van tamales tot slaapkamerameublementen. Iedere dienst wordt aangeboden.

 Binnen tien jaar zal hier de weg verslijten, meerdere verdiepingen op de huizen komen, verkeersdruk en lawaai sterk toenemen, meer vuil, meer herrie meer mensen,meer werkelijkheid, minder belofte. Maar ook meer zekerheid en normaliteit. Fase 3 van de spontane ontwikkeling.

Fase 4 is de gentrificatie. Wanneer de buurt zo aantrekkelijk geworden is dat men er graag naar toe verhuist. Dit gebeurt tot nu toe niet. Betere wijken worden als gated communities nieuw gebouwd.

Tenminste, tot op dit moment. Misschien wordt het in de toekomst mogelijk een fase 3 te hebben die minder problematisch is. Misschien komt er bereidheid de wetmatigheden van de spontane ontwikkeling in te zien en te begeleiden naar een andere uitkomst.

 Lima is een meisje met een grote neus dat droomt van plastische chirurgie. Tot dat moment is het leven nog op proef en de realiteit een onplezierige confrontatie die vermeden moet worden.

Het aantal fitness instituten in Lima stijgt! Meer en meer Limazen gaan naar de gym De branche verwacht een verdriedubbeling van het aantal klanten. Nu sport 2% van de bevolking van Lima. Dat is laag vergeleken bij andere Latijns Amerikaanse landen: Argentinië 5,7 % Brazilië 3,7%, Mexico 2,5% en Ecuador 2,4%. Niet alleen in de duurdere wijken wordt er gesport, ook in de randen van de stad is er groei. Hoewel de maandelijkse kosten 80 tot 90 sol (30 euro)voor armere mensen een flinke som is, stijgt daar ook het lidmaatschap. Mensen eisen dan wel hoge kwaliteit, juist omdat het een investering is. En de mensen betalen contant, niet met een creditcard.  

Deze dagen gaat het steeds over veiligheid. Op straat, in de wijk, in het algemeen. Twee moorden in 1 week op fatsoenlijke mensen. Eén een notaris, dader inmiddels gepakt, één een medewerker van een krant. Het motief voor de eerste moord is vermoedelijk roof. De tweede was een afrekening. Naast zijn werk voor de krant verkocht hij tweedehands auto's. Een bende die gestolen auto's wilde verkopen had hem benaderd om ook voor hen te verkopen. Hij weigerde. Dat werd hem fataal. Buiten zijn huis werd hij doodgeschoten.

De twee gevallen zijn niet doorsnee. Zoveel berovingen en afrekeningen zijn er niet. Maar het zijn nette mensen. Dat maakt het zo alarmerend. De reactie van de regering hielp niets: schuld van de media, sensatie verkoopt, er is eigenlijk niets aan de hand. Misschien waar, het aantal moorden is niet dramatisch gestegen, maar erg arrogant. Want wat wél aan de hand is, is dat maar 15% van de moorden onderzocht wordt. “Geen mensen”, zegt de hoofdcommissaris en ontslaat voor de vorm een commissaris. Niet met het politiewerk bezig, zegen weer anderen. Want politieagenten werken niet full time. De ander dagen werken ze , met uniform en wapen, voor privé bedrijven. Een nogal zotte regeling waarbij wij ons niets goeds kunnen voorstellen. De gemiddelde inwoner van Lima ook niet. Op de vraag in een enquête “Heeft de Politie banden met de georganiseerde misdaad?”, antwoordt 98% van de ondervraagden 'ja'.

Veelzeggend is ook de column van in het dagblad La República, Fernando Rospigliosi, “Is er een oplossing voor de angst op straat? Het belangrijkste probleem is de corruptie die als een kanker door organisaties vreet de belast zijn met de oplossing van de misdaden: De politie, de belasting, de juridische macht en het gevangeniswezen. (..) De regering van Alan Garcia kocht duizenden patrouillewagens en dat verbeterde noch het toezicht, noch het misdaadcijfer om de eenvoudige reden dat de auto's bijna nooit reden. Benzine werd door de politie gewoon standaard gestolen.

De huidige minister van binnenlandse zaken houdt vol en zegt dat ze nog meer, intelligentere patrouillewagens zullen kopen. Maar hij heeft het niet over het onderwerp benzinediefstal. We waren beter af met een intelligentere minister.

Noch sw president, noch zijn ministers, noch enige ambtenaar zegt iets over de algemeen verspreide corruptie en maken ook zelfs geen plan om het te verslaan. Ze hebben het alleen over op zichzelf staande incidenten.

Kortom, men kan niet verwachten dat de regering het eerste en grootste obstakel aangaat en oplost dat de politie zijn werk verbetert en met succes de misdaad te lijf gaat. “

Ik vroeg aan Limanese vrienden of dit nou radicale praat was? Nee hoor, die corruptie is er gewoon. Dat verhaal over die benzine, dat kenden we al. Wat wil je anders, over de hele wereld is er corruptie. Wij zijn helemaal niets bijzonders”. Stel je voor, corruptie bij alle instellingen die over recht en orde gaan. Plotseling kan ik me zowel de woede als de moedeloosheid goed voorstellen.  

Op dit moment is de tentoonstelling experiencia'2 in Sala Miro Quesada de Garland. Project van curator Jorge Villacorta. Het is een hernemen van de tentoonstelling experiencia uit 2000. Dat was een event in de ware zin van het woord. Een gebeurtenis met een vóór Ex en een ná Ex. Daar werden voor het eerst sinds een tijd van onderdrukking weer de deuren van de verbeelding geopend. Het verkende de mogelijkheden van het scheppen. Formeel, door grensoverschrijdende media en emotioneel, dat de geest vrij was. Nog steeds. Waarom was een herhaling nodig? De inspiratie en de daar op volgende golf creativiteit van toen is niet vastgelegd in een boek of een manifest of vertaald naar in een lesprogramma. Het is weer weggezakt.

Op dit moment zijn de kunsten in grote verwarring. Wat is hun rol, wat is hun voorbeeld, wat is hun toekomst. Kunnen ze wel bestaan in Peru? De staat steunt niet en is dat ook niet van plan. De culturele programma's die er zijn voor cultuur gaan over cultuur in de wijken en zijn educatief. Kunst wordt door een aantal grote verzamelaars gekocht. Er zijn nauwelijks musea of andere instellingen met een eigen collectie. De moderne kunst die er gemaakt wordt vindt of zijn weg naar het buitenland of wordt gekocht door die bekende verzamelaars.

Stilletjes wil iedere kunstenaar weg, een exportproduct worden. Verzamelaars willen juist graag importeren. Imported is hier altijd een argument geweest om iets te kopen. 'Made in Peru' is geen aanbeveling. Erger, het is ook geen merk. Want wat is Peru? Is het wel een natie? Heeft het cultuur? International Art style is tot nu toe het antwoord geweest van de kunstwereld. Kan dat niet anders. Hebben we niets eigens te zeggen?

Dat is waar experiencia over gaat. Iedere avond zijn er discussies, lezingen, nieuwe installaties en performances. Gisteravond ging het over de positie van de kunstenaar. Het was een prachtige avond. Kranige woorden werden gesproken. Poëtisch maar ook praktisch. Iets om iets mee te doen. Hoe het is vastgelegd? Er was een live stream. Of er ook een verslag komt is nog onduidelijk. Maar zou dat niet voor de hand liggen? Jazeker, dat zou zeker moeten. We zijn echter nog steeds in Lima, Peru.  

TV in Peru is commercieel. Een nationale, neutrale zender is er niet.

Heel speciaal zijn hier de vermaak zenders. Zij hebben een continu programma van kinderlijke spelletjes voor volwassenen. Kandidaten zijn 'gewone' Peruanen in bikini en sportbroek. De ondertoon is altijd sexueel. Ze moeten elkaar staarten aanhangen, glijden over natte zeilen. Achter elkaar aan rennen.

De presentatrices zijn angstaanjagende vrouwen zonder leeftijd met reuze borsten en billen en veel haar en make-up. Een parodie op een vrouw. Zij schreeuwen het hardst en kijken vol leedvermaak naar het gestuntel van de kandidaten. Ze lachen er duivels bij. De kandidaten hebben ook grote borsten en billen en biceps voor de mannen maar nog niet van industriële omvang. Ze lachen ook, maar zijn nog niet camera getraind en denken alleen aan hun uiterlijk als ze geïnterviewd worden. Dan zijn ze ook angstaanjagend. Iedereen lijkt voortdurend auditie te doen voor iets. Prijzen worden niet gewonnen maar je kan wel verliezen.

In veel restaurants staan deze programma's op vol volume aan. Waarom? Het is de neutrale keuze. Andere zenders geven meningen en dat kan alleen maar klanten kosten. Soms vraagt iemand of het geluid zachter mag. Dan gaat er een zucht van verlichting door het restaurant. Geen televisie is niet echt een optie, dat is ouderwets. Alleen in duurdere restaurants is geen tv. De hele dag denderen dus enorme tieten en konten en gemeen grijnzende vreugdeloze mensen Lima in.

Zondag, begin van de middag. Met een taxi naar woonwijk la Molina 25 km ten noorden van waar wij zitten. We hebben afgesproken met een antropologe van de gemeente Lima, een architecte en een communicatie expert. Ze gaan ons een stuk van Lima laten zien. Het adres blijkt een fastfood restaurant, Canastas, met als specialiteit gebraden kip. Hele goede kip, zegt de taxichauffeur een beetje jaloers, jullie hebben geluk. Na een korte kennismaking en, toegegeven, een stukje hele goede kip, gaan we in de auto de grote weg op.

Omwille van het contrast is onze eerste stop een luxe villa wijk: La Laguna. Gebouwd rondom een groot kunstmatig meer. In een woestijnklimaat is dat een enorme verspilling. Wekelijks moet erg veel water worden bijgevuld. Het resultaat is wel, dat de huizen aan een Lagune erg aantrekkelijk zijn. Populair bij de jetset, voetbal spelers ende nouveau riche van Lima.

Overal zijn hekken, security mensen die de toegangswegen bewaken. Een grote billboard met een lachende vrouw en een camera zegt: Voor een veilig leven! We maken een praatje aan het hek met de jongens in uniform: We zijn nieuwsgierig en willen graag even kijken. Omdat we blank zijn vallen we niet in de categroie bedreigend voor de indiaanse ‘watchiman’. Tussen de huizen door zien we het meer al liggen. Tussen je oogharen door lijkt het verrassend veel op Italië. Tenminste, als je niet omhoog kijkt naar de bruine droge bergen die de achtergrond vormen. Een koele wind waait ons tegemoet. We passeren een tweede hek en mogen nu ook het leisure eiland midden in het kunstmatige meer op. Eigenaren drinken witte wijn aan de rand van het gemeenschappelijk zwembad en kijken tevreden naar hun vastgoed aan het water. We nemen foto’s. Dat is niet echt de bedoeling. We knikken en glimlachen en groeten.

We vervolgen onze reis en rijden verder naar het noorden. We passeren de rivier Rimac. Aan de rechterkant de wijk . Ongeveer 40 jaar oud. De huizen hebben hier tot 5 verdiepingen. De straat is vol met mensen en auto's en straathandel. Je voelt de dichtheid. Het oogt rommelig, druk, viezig, slecht onderhouden. Het is een wijk die nu in haar derde leven is: eerst illegaal en van hout , toen legaal en van steen, nu uitgebreid in de hoogte. Onze gastheren halen herinneringen op aan de jaren tachtig, toen zij hier woonden. Hoe de grote blackouts door de aanslagen op elektriciteitsmasten door Lichten Pad voor hen, jonge kinderen, ook heel gezellig waren. Dan waren we als familie bij elkaar, met zijn allen bij een kaars. Ze lachen om hun naiviteit toen. Verder naar het noorden komen de bergen dichterbij en houdt de stad langzaam op. We komen het district Huacipa binnen.

Het is landelijk hier. Huizen zijn niet hoger dan 2 lagen. Langs de wegen muren met daarachter mais. Tot onze verrassingen is achter een hek ook hier een enclave. De sfeer lijkt nog het meest op een soort Center Parcs. Aardige woningen op grote kavels. Het is stil, behalve een alarm geen geraas van auto's. We parkeren de auto bij de kerk waar Allen, de communcatie expert iedere zondag naar toe gaat. Hij heeft met een aantal andere kerkleden een school voor onderwijs in Engelse taal opgezet. De school is open voor iedereen. Het is lastig om kinderen uit arme wijken hier te krijgen. De ouders van hier zijn de nieuwe middenklasse. Zij hebben er moeite mee dat ook andere kinderen hier komen. Daarom gaan ze binnenkort verhuizen naar een plek buiten de enclave. We lopen naar het hek waarop staat: Goede reis! Allen zegt: hier houdt de wereld op zoals wij die kennen. Inderdaad betreden we een niemandsland. We lopen een gebied in wat niet op de kaart staat: Las Vrisas. Alles heeft dezelfde kleur: van het zand waaruit de bergen bestaan. Van het zand worden hier bakstenen gemaakt. Aan weerszijden van de weg zijn een soort ravijnen, waar het zand voor de bakstenen is afgegraven. Het is erg stoffig en het ruikt er naar verbrand plastic. De mensen werken en wonen op deze onherbergzame plek. Er zijn geen wegen, geen borden, niets.

Verderop is er naast de weg in de afgraving, zo’n 20 meter lager, een woonwijk ontstaan. Binnen een jaar is het verandert van een kuil naar een redelijk georganiseerde woonwijk. met zelfs een soort sportveld tussen de huizen. Het gebied voelt als 1 groot bouwterrein met stapels stenen, hopen bouwmaterialen, staal en cementzakken, waar mensen wonen, spelen en af en toe ook een fruitstalletje is. ‘Hier ontstaat het nieuwe Lima’, zeggen onze gidsen. ‘Kijk goed, hier maken mensen de stad, ze doen het zelf zonder hulp van wie dan ook’. Door de zandwegen en de afwezigheid van herrie en winkels voelt het als het platte land. Alleen zijn de mensen geen boeren die het land verbouwen, maar stedelingen die hier grond hebben kunnen claimen of huren om hun huis te bouwen. In de wijk zijn de meeste zijn nog ‘under construction’. Sommige huizen zijn af. Dat kun je zien doordat de gevel is geverfd of betegeld. Natuurlijk steekt er nog wel beton ijzer uit de kolommen op het dak. Maar voor dit moment is het genoeg. In Lima is ieder huis in staat van mogelijke verbouwing. De bewoners kijken ons argwanend aan. Het is geen plek voor toeristen. Er komen hier nooit bezoekers en zeker geen blanquitos.

Plotseling verandert de zandweg in asfalt. Dan zien we iets in de verte wat onze aandacht trekt. We geloven eerst onze ogen niet. Vlak naast de spontane wijk ligt een redelijk groot gebied wat is verkaveld in velden met ruime bouwkavels. Daar heeft de ontwikkelaar in het hele gebied alvast wegen, parkjes, straatverlichting aangelegd. Er is sprake van een plan, van een structuur! We zijn erg verbaasd en onder de indruk. Het lijkt in deze fase erg op wat wij kennen in Almere Poort. De enkele gebouwen die er staan zijn vers gebouwd. Overal liggen hopen zand, gravel, stenen etc.

‘Over twee jaar is dit een woonwijk, dit gaat misschien wel het beste deel van het gebied worden’, zeggen onze gidsen. Door de economische groei is hier een middenklasse aan het ontstaan die aan de randen van Lima hun oases maken. In deze nieuwe omgeving treffen we een gezin wat in een parkje van de zondag geniet. Er is nog niets bewoond maar er is al wel ontspanning in de toekomstige publieke ruimte. Het lijkt een idylle.

De kavels zijn ruim. De huizen zijn een flinke langwerpige gebouwen en bestaan uit twee verdiepingen. Eerst worden er greppels gegraven volgens een plan. Daarin worden flinke stukken rots gegooid en afgevuld met beton. Daarop wordt verder gebouwd. Kolommen van beton en staal vormen een grid dat wordt ingevuld met de lokale rode bakstenen. Alleen aan de voor- en achterkant ramen.

Op weg terug naar de auto en horen we typische Peruaanse muziek, Huano (weino). Deze muziek komt uit Huancayo een gebied ver weg van Lima. Op een groot festival terrein is een carnavals feest aan de gang . We kopen kaartjes van drie Sol (1 euro). Op het veld zijn ook twee voetbal wedstrijden aan de gang, een grote band staat op een podium keihard te spelen over een schelle versterker en midden op het veld staan twee bomen gevuld met kadootjes. Overal lopen mensen, ook dwars door het voetbal spel heen. Een ouder man komt op ons af en trekt ons mee. “Jullie zijn onze gasten” We krijgen een grote fles bier en staan midden in een grote groep mensen, die drinken en dansen. Ook wij worden, tot grote hilariteit, voor een dans uitgenodigd. Na de eerste passen worden we onder luid gelach ingewreven met talkpoeder. Met carnaval geef je elkaar kleur. Met een wit gezicht en slingers om, dansen we verder. Het valt hun mee, roepen ze, jullie dansen niet zo slecht als andere toeristen. Waar zijn jullie vandaan? Holland. Zullen jullie thuis vertellen dat Peruanen goed zijn. Niet allemaal natuurlijk. Maar de meeste wel. Vertel je het thuis. Ze lachen. De meesten van hen komen uit Huancayo zeggen de gidsen. Dat kun je merken. Ze zijn losser dan Limenos. Lichamelijker.

Het feest zal eindigen met het omhakken van de ‘bomen’. Ingegraven takken zijn het eigenlijk. Degene die de boom velt mag de kado's uitdelen. Er wordt tot die tijd flink gedronken en verder gedanst. Het wordt langzaam donker en als ze even niet opletten ontspringen we de dans en lopen langzaam weer het terrein af.

Terug in de auto naar de bewoonde wereld. Als we op weg naar het centrum van Lima een tolpoort doorgaan kijkt de ambtenaar met een scheef gezicht naar ons. We hebben nog steeds witte gezichten en slingers om.

“Meneer, mevrouw....” huilerig vraagt de moeder met kind op de arm, een fors vrolijk joch, om geld. Net op tijd trekt het kind de mondhoeken naar beneden. De taxichauffeur geeft een kleinigheid. Ik zeg dat ik alleen papier geld heb. “Zielig voor dat kind, altijd droevig moeten kijken” “Ja mevrouw, dat zijn moeilijke gevallen. Als je er niet vroeg bij bent dan zijn ze niet meer te redden. Dan leren ze niet hoe je moet werken om vooruit te komen. “ De taxichauffeur is een vriendelijke oude man. Hij vertelt: "kijk, toen ik trouwde met mijn vrouw had ik drie jaar school. Drie jaar. Mijn vrouw vier. Maar zij is naar avondschool gegaan. Toen naar de universiteit. Profesora is ze nu. Hij kijkt mij zelfverzekerd aan. Profesora. Ik heb twee kinderen. Een zoon en een dochter. Allebei gaan leren. Hij geeft nu les aan de universiteit, zij is lerares. Hij gaat binnenkort naar het buitenland. Dat kan hij doen, hij spreekt zijn talen. Ik heb vijf kleinkinderen. Een van hem en vier van haar. Twee van de kleinkinderen zijn bij ons opgegroeid, zo kon zij naar de universiteit. In mijn huis heb ik alles, wasmachine, afwasmachine, televisie, dvd. Alles. Toch werk ik nog alle dagen. Van vijf uur 's morgens tot 8 uur 's avonds. Ik ben vijfenzeventig. Ik vind het fijn om te werken, ik doe het graag."

“Wat bijzonder, wat een verhaal. Maar hoe kwam dat nou. Dat u dat allemaal bent gaan doen?”

“Ik zal u vertellen, mijn baas, die was Duitser.” hij knikt naar mij in de spiegel. “En die zag wat in mij. Hij zei: jij moet je hoofd gaan gebruiken. Want alleen met leren kom je vooruit. Mijn baas heeft mij op cursus gestuurd. Mijn vrouw wilde graag mee. En zo kwam van het een.......” We zijn er. Ik geef hem twee sol extra. “Eén voor u en geeft u de andere aan iemand die het nodig heeft.” Hij glimlacht, knipoogt en rijdt weg.

 De vraag blijft natuurlijk: Hoe maak je van een sol een Duitser?

In de taxi op weg naar de opening van de tentoonstelling experianza vragen we waarom de chauffeur linksaf slaat, in plaats van rechtdoor te gaan. “Dia de amistad, Valentijnsdag. Iedereen is ergens op weg naar toe. Het verkeer zit ramvast.” Inderdaad zijn er opvallend veel vrouwen en mannen met pakjes en ballonnen onderweg naar iets. We rijden langs een park aan zee: parque de Amor, park van de liefde. Hier zitten vele stelletjes te zoenen. Ongebruikelijk in Lima, waar eigenlijk alleen tieners openlijk affectie tonen. Zoenen, strelen, hand in hand, het is niet de gewoonte. Gemakkelijk slenteren in een groepje, dat zie je vooral, 's avonds na het werk. De rit duurt nu drie kwartier in plaats van de voorziene 20 minuten. De openingsperformance “stipt om 7 uur” gaan we missen. Het parque Kennedy is afgeladen vol. Iedereen lijkt in de stemming, jonge geliefden stralen verwachtingsvol, oude geliefden lopen tevreden met de familie. Jonge gezinnen fotograferen hun baby met Valentijns ballon grappig in de hand. Het is hartverwarmend. Ondertussen zijn we half uur te laat. We stappen uit om het laatste stuk te lopen. Wanneer we aankomen begint de performance. Stipt 7 uur Peruaanse tijd en dat is gelukkig altijd een half uurtje later. 

De Inka market is souvenir Peru. Alles wat je dacht dat Peru was is hier: poncho's, mutsen met lange oren, geweven doeken, tassen, panfluiten, cd's van panfluitmuziek. Wij lopen langs honderden winkels met hetzelfde aanbod. Iedere verkoper of verkoopster roept Miss, Mister, come in, come in. Bijna alles heeft het kleurenschema van de regenboog. Klaarblijkelijk is dat 'typisch Peru'. De felle kleuren roze, groen en blauw zijn echter pas kort onderdeel van de weefsels. De verven zijn synthetisch. Daarvoor werden natuurlijk pigmenten gebruikt. Het originele gedempte palet past veel beter bij de Europese moderne smaak, maar lijkt waarschijnlijk niet 'typisch Peru”. Een grote internationale smaakverwarring. De vesten en truien van Alpacawol zijn stom en ouwelijk. Maar ook licht en fantastisch van kwaliteit. De handschoenen en shawls zijn aantrekkelijk, het is 30 graden. Wij kopen uiteindelijk gebreide carnavalsmaskers. De traditionele zijn gemaakt van alpaca wol maar die zijn hier niet. Deze zijn gemaakt in felgekleurd synthetisch garen. De prijs, 10 sol, doet vermoeden dat ze wellicht uit een fabriek in china komen. Een ander masker komt hiervandaan en is wel van wol. Gehaakt in de kleuren van de regenboog. We zien prachtige wandkleden met gecompliceerde vlakverdelingen. Ook weer in fel geel en oranje. Deze souvenirs hebben geen authenticiteit, noch in het maakproces, noch in de afkomst of het gebruik. Maar erdoorheen schemert iets dat een toekomst zou kunnen hebben.  

Langs de snelweg is veel groen. Een flinke berm aan weerszijden. Meer groen dan in de wijken. De berm staat er ook nog strak bij. In oranje geklede mannen en vrouwen snoeien en maaien. Het kan dus wel, publiek groen. Soms zijn er zelfs sierlijke borders met plantjes. 'Reclame', zegt de taxichauffeur, 'zo wordt het onderhoud betaald'. Nu zien we het ook: Telefonica, Jones Lang Lasalle, de universiteit. Soms ook een logo.

Groen adverteren. Misschien iets voor de Groene IJ-oever?